Decision Support Tool Grensmaas: ontwikkeling van een DST-prototype ter ondersteuning van doelstellingen Hoogwaterveiligheid en Natuurontwikkeling in de Gemeenschappelijke Maas
Van Braeckel, A.; Jocqué, M. (2023). Decision Support Tool Grensmaas: ontwikkeling van een DST-prototype ter ondersteuning van doelstellingen Hoogwaterveiligheid en Natuurontwikkeling in de Gemeenschappelijke Maas. Rapporten van het Instituut voor Natuur- en Bosonderzoek, 2023(54). INBO: Brussel. 97 pp. https://dx.doi.org/10.21436/inbor.100191213
Part of: Rapporten van het Instituut voor Natuur- en Bosonderzoek. Instituut voor Natuur- en Bosonderzoek: Brussel. ISSN 1782-9054
De Grensmaas of Gemeenschappelijke Maas, die in 2021 te maken kreeg met overstromingen, benadrukt de dynamische relatie tussen mens en natuur. Dit voorval onderstreept het belang van maatregelen voor hoogwaterbeveiliging in combinatie met het behoud van de natuur. Al sinds de jaren ’90 bestaat een spanningsveld tussen overstromingsrisico's en natuurlijke ontwikkeling van het rivierecosysteem. Dit heeft geleid tot beleidsinitiatieven zoals 'Levende Grensmaas' en 'Groen voor Grind', die zich inzetten voor het combineren van natuurontwikkeling met maatregelen voor hoogwaterbeheersing. Door het ontbreken van een goede ruimtelijke koppeling in deze grensoverschrijdende context zijn beslissingsondersteunende tools (DST's) een grote meerwaarde om de complexe besluitvormingsprocessen te faciliteren, met als doel een balans te vinden tussen deze twee prioriteiten. In het kader van het INTERREG EMFloodResilience project, richt deze studie zich op de ontwikkeling van een Decision Support Tool (DST) rond hoogwaterveiligheid en natuurontwikkeling in de Grensmaas. Het DST zal opereren vanuit een raamwerk gebaseerd op de huidige Nederlandse en Belgische wetgeving over waterbeheer, natuurbescherming en hoogwaterveiligheid. Het DST omvat niet alleen bestaande gegevens, maar integreert ook nieuwe datalagen die speciaal zijn ontworpen om relevante informatie te verschaffen. Deze nieuwe lagen houden rekening met aspecten van waterveiligheid, zoals de hoogteverschillen tussen de dijkkruin en extreme hoogwaterstanden, stroombanen, en de identificatie van functioneel bos als natuurgebaseerde oplossing. Dat biedt voordelen zoals golfdemping voor dijkenbescherming en het geleiden van hoogwaterstromen. Verder is nieuwe informatie ingebracht over de actuele natuurwaarde van het gebied en zijn de mogelijke standplaatsen van bossen, graslanden en pionierhabitats geevalueerd met behulp van het ECODYN-model. De ontwikkeling van het Decision Support Tool (DST) prototype voor de Grensmaas gebeurde in drie stappen: een initiele situatieanalyse, de ontwikkeling van het concept, en de evaluatie door middel van casestudies. Deze ontwikkeling kwam tot stand door een intensieve samenwerking tussen verschillende partners, waaronder natuurbeheerders, rivierbeheerders en dijkbeheerders, en met bijdragen van diverse experts. Dit resulteerde in het creeren van een Regionaal Activiteiten Diagram en een Kwalitatief Systeem Diagram, die beide de dynamiek tussen hoogwaterveiligheid en natuurontwikkeling in beeld brengen. Het DST-prototype is ontworpen om besluitvorming te ondersteunen rondom hoogwaterveiligheid en natuurontwikkeling, en bevat scenario's die natuurlijke successie, extensieve begrazing en hooibeheer over periodes van 10 en 50 jaar simuleren. Dit instrument biedt gebruikers waardevolle inzichten in toekomstige ontwikkelingen en assisteert bij het maken van goed onderbouwde beheerbeslissingen. Het DST-prototype voor de Grensmaas belicht de complexiteit van regionale activiteiten en concentreert zich binnen dit project op een specifiek segment daarvan. Dit prototype kent verschillende sterke punten, zoals duidelijke doelstellingen en een reeks van diverse scenario's, maar wordt ook beperkt door zijn afhankelijkheid van modelgegevens en een beperkte capaciteit voor beslissingsondersteuning. Voor verdere verfijning en ontwikkeling is een flexibele, agile aanpak nodig. Daarbij speelt de feedback van stakeholders een cruciale rol. Deze aanpak moet gericht zijn op consensusvorming en het integratie van diverse doelstellingen. Een belangrijk aspect van de verdere ontwikkeling is dat het DST toegankelijk moet zijn en voorzien van real-time gegevens en een gebruikersvriendelijke interface. Daarnaast is het oprichten van een gecentraliseerd beslissingsondersteunend punt essentieel, vooral voor het beheren en delen van grensoverschrijdende data. Het is haalbaar om doelstellingen op het gebied van hoogwaterveiligheid en natuurontwikkeling te integreren. Daarbij zijn effectieve communicatie en samenwerking tussen betrokken partijen van essentieel belang. Het gebruik van natuurgebaseerde oplossingen en de creatie van multifunctionele ontwerpen kunnen een sleutelrol spelen in het vinden van een evenwicht tussen deze doelstellingen. Daarnaast zijn onderzoek en het vergroten van bewustzijn cruciale factoren voor het succesvol samenvoegen van natuurontwikkeling met overstromingsrisicobeheer.
All data in the Integrated Marine Information System (IMIS) is subject to the VLIZ privacy policy
